Fiyat Kazanç Oranı (F/K) Nedir? Nasıl Hesaplanır?
F/K oranı, bir hisse senedinin güncel fiyatının şirketin kârına olan oranını gösterir. Hisse fiyatını; şirketin finansal performansıyla, yani satışlarından elde ettiği kârıyla karşılaştırmana yardımcı olur.
F/K oranı bir hisse senedinin elde ettiği kâra göre fiyatını ölçme amacıyla kullanılan bir değerleme oranıdır. Kâr çarpanı olarak da bilinir. Hisse senetlerinin ucuz ya da pahalı olduğunu anlamak için kullanılır. Yüksek F/K ile işlem gören hisseler pahalı, düşük F/K ile işlem gören hisseler ucuz kabul edilir ancak bu her zaman doğru değildir. F/K oranını hesaplamak için şirketin son 4 çeyrekte elde ettiği kâr, şirketin ödenmiş sermayesi ve hisse senedi fiyatı kullanılır. Şirket son 4 çeyrek toplamında zarar etmişse cari F/K oranı hesaplanamaz.
F/K oranı iki şekilde hesaplanabilir. Bunlardan birincisi son 4 çeyrekte elde edilen kâr ile hesaplanan cari F/K (P/E TTM) oranıdır. İkincisi ise ilerideki 4 çeyrekte elde edilmesi beklenen kâr ile hesaplanan gelecekteki F/K (Forward P/E) oranıdır. Yatırımcılar genelde birinci yöntemi kullanırlar ancak borsalar beklentilerin ve geleceğin fiyatlandığı piyasalar olduğundan gelecekteki F/K oranı daha önemlidir. Son 4 çeyrekte elde edilen kârların önümüzdeki 4 çeyrekte de elde edileceğinin garantisi yoktur.
Geçmiş 4 çeyrekte elde edilen kâr ile hesaplanan cari F/K oranı yorumlanırken net kârın hangi kalemlerden elde edildiğine dikkat edilmelidir. Şirketler bazı dönemlerde tek seferlik olan finansman, yatırım ya da vergi gelirleri elde edebilir. Örneğin döviz kurlarının sert şekilde yükseldiği 2018 yılının üçüncü çeyreğinde, döviz stoku bulunan şirketler yüksek kârlar açıklamıştı ancak aynı yılın dördüncü çeyreğinde bu şirketler düşen kurdan zarar görmüş ve görece düşük kârlar açıklamıştı. Bu çeyreklerde F/K oranları yanıltıcı şekilde geri çekilmiş ya da yükselmişti. Başka bir örnekle açıklarsak, bazı şirketler yaptıkları yatırımlar sonucu vergi geliri elde eder ve yüksek net dönem kârı açıklayabilirler. F/K oranı net dönem kârı ile hesaplandığından bu şirketlerde F/K oranı o dönem için yanıltıcı olabilir. Fiyat/Kazanç oranının anlamlı olabilmesi için net dönem kârının büyük oranda faaliyetlere bağlı gelirlerden elde edilmesi önemlidir.
Fiyat-kazanç oranını hesaplamak için sadece şu iki bilgiye ihtiyacın var: Şirketin son 4 çeyrekte elde ettiği hisse başına kâr (earnings per share-EPS) ve şirket hisselerinin güncel fiyatı. F/K oranını bulmak için basit bir bölme işlemi yapmak yeterli: Hisse Fiyatı / EPS = F/K oranı.
Örneğin, bir şirketin hisse senedi 100 dolardan işlem görüyorsa ve şirket yıllık kazançta hisse başına 4 dolar üretiyorsa, F/K oranı 25 (100/4) olacaktır. Öte yandan unutulmamalıdır ki hissenin fiyatı her an değişebildiği için F/K oranı da hem hisse fiyatıyla hem de çeyreklik kârı ile değişir. Bu yüzden F/K oranı sabit bir değer değildir.
- Hepimizin bildiği gibi, borsa denince beklentiler ve gelecek tahminleri devreye girer. Dolayısıyla bu formül ileriye dönük hesaplamalar için de kullanılabilir. Yani önümüzdeki 4 çeyrekte elde edilmesi beklenen kârı denkleme katarak gelecekteki F/K oranı hakkında da fikir sahibi olabiliriz.
Bir nokta daha var… Kazancı olmayan veya para kaybeden şirketlerde paydaya yazılacak bir şey olmadığı için F/K oranı bulunmaz. Ya da bazen bazı hisselerde negatif F/K oranı karşımıza çıkar. Bu, şirketin hisse başına zarar açıkladığı anlamına gelir. Ancak buna rağmen hisseleri yükseliyorsa, o şirketin gelecekteki kazançlarına dair yatırımcı beklentilerinin yüksek olduğuna da işaret edebilir.
Tahvil faizleri ile hisse senetlerinin F/K oranları arasında ters korelasyon vardır. Faizlerin düşük olduğu ülke borsaları daha yüksek F/K ile işlem görürken, yüksek faiz oranlarına sahip ülkeler düşük F/K oranlarıyla işlem görürler. Faiz kesin getiri sağladığından dolayı, faizlerin yüksek olduğu dönemde riskli varlıklardan beklenen getiri de yükselir. Bu da F/K oranlarının düşmesine sebep olur. Örneğin %10 faiz olan bir yerde sizin 100 TL’niz 10 TL kesin getiri elde edebilir. Böyle bir ortamda 100 TL’ye aldığınız hisse senedinin yılda 10 TL’den daha fazla kazanmasını beklersiniz. Bu da F/K oranının 10’un altında olması demek. Faizlerin %20 olduğu bir yerde 100 TL ile 20 TL kesin getiri elde edebilirsiniz. Bu durumda alacağınız hisse senedinin hisse başına 20 TL üzerinde kâr elde etmesini beklersiniz ki bu da F/K oranının 5’in altında oluşması anlamına gelir.
F/K oranı yorumlanırken mutlaka kârların büyümesi de hesaba katılmalıdır. Her yıl kârını %50 artıran ve 10 F/K ile işlem gören bir şirket kârını yılda %20 artıran ve 8 F/K ile işlem gören şirketten daha ucuzdur. Oysa ki ezberler düşük F/K oranıyla işlem gören hisse senedinin daha ucuz olduğunu söyler. Büyümeyi F/K oranı ile bir araya getiren oran PEG (Price/Earnings-to-Growth) rasyosudur. PEG Rasyosu = F/K Oranı / Kâr Büyüme Oranı Yukarıdaki örnekte verdiğimiz iki şirketin PEG rasyolarını hesaplayalım. İlk şirketin PEG Rasyosu = 10/50 = 0,20 iken ikinci şirketin PEG Rasyosu = 8/20 = 0,40 olur. Kârını hızlı artıran şirketlerin F/K oranları, kârları yavaş artan şirketlerin F/K oranlarına göre daha yüksektir. F/K oranını PEG ile birlikte değerlendirmek daha doğru bir sonuç verecektir.
Yatırımcılar F/K oranı sayesinde bir şirketin hisse fiyatıyla hisse başına düşen kârını karşılaştırarak şirketin elde ettiği kârına oranla fiyatının olması gerekenden fazla değerlenip değerlenmediğini ölçerler.
Yani F/K oranı, hisse fiyatının ucuz mu yoksa pahalı mı olduğunu anlamaya yardım eder.
- Dolayısıyla yüksek bir F/K değeri, piyasada hissenin pahalı olduğu algısını oluştururken düşük F/K değeri de ucuz olduğu algısını oluşturur.
Hisse Başına Kâr = Yıllıklandırılmış Net Kâr / Ödenmiş SermayeFiyat/Kazanç Oranı = Hisse Senedi Fiyatı / Hisse Başına Kâr
Bir hisse senedinin piyasa fiyatı, yatırımcıların ona sahip olmak için ne kadar ödemeye istekli olduğunu gösterir.
👉 Yazımızın başında da bahsettiğimiz üzere, F/K değeri bir şirketin elde ettiği her birim kâr için yatırımcıların ödemeye razı oldukları fiyatı gösterir.
- Örnek vermek gerekirse; bir şirketin F/K değeri 10 ise yatırımcılar her 1 dolarlık şirket kârı için 10 dolar ödemeye razılar demektir. Bu sayede ilgili hisse için oluşan piyasa algısı da bu F/K değeri ile ölçülebilir.
Dolayısıyla bir şirketin F/K değerinin yüksek olması 2 anlama gelebilir:
- Şirketin ileriye dönük beklentisi yüksektir. Yatırımcılar daha yüksek kâr bekledikleri için güncel kâr oranına oranla daha yüksek bir hisse fiyatı ödemeye razı oluyorlardır.
- Şirket hissesi ettiği kâra oranla pahalıdır. Hissenin kârı düşük olsa da piyasadaki yatırımcı algısı pozitiftir.
👀 Ancak unutulmamalıdır ki F/K oranı her zaman hissenin gerçek değerini göstermez. Kimi zaman şirketlerin kısa dönemli kârlarında oluşan dalgalanmalar bu değeri yükseltip düşürebilir.
- Örnek olarak son 5 yılda 1-2 milyon dolar aralığında kâr eden bir şirket düşünelim. Bu şirketin F/K değeri de 10 olsun. Eğer bu şirket güncel yıl içinde kârlarında kısa dönemli bir artış görür ve 1-2 milyon yerine 4 milyon dolar kâr ederse F/K oranı bu son kâr artışından dolayı düşecektir.
- Şirketin gelecekte bu kârı sürdürme becerisinin olmadığı bir durumu düşünürsek, kısa dönemli kâr artışı, şirketi hak ettiği değerlemeden daha yükseğe çıkararak yatırımcıları yanıltacaktır.
- Bu yüzden güncel F/K değerinin yanı sıra ileriye dönük F/K değerini de hesaplayarak detayları göz önünde bulundurmak gerekir.
Fiyat-kazanç oranı, iki veya daha fazla şirketi karşılaştırmak için de kullanılabilir. Bu, bir şirketin hisse fiyatının kendi başına şirketin genel değeri hakkında sana hiçbir şey söylemediği göz önüne alındığında oldukça faydalı olabilir.
- Örnek vermek gerekirse; X şirketimiz hisse başına 15 dolar kazanç bildirsin ve F/K oranı da 8 olsun. Y şirketimizin ise 25 dolarlık kazanca karşılık F/K oranı 10 olsun. Bu senaryoda, X şirketinin hisseleri Y şirketinin hisselerine oranla yatırımcıların gözünde görece “daha ucuz” gözükebilir.
Burada elbette dikkat etmen gereken bir nokta var: Her sektör ve her sektördeki iş alanı için farklı bir F/K ortalaması vardır. Dolayısıyla bu değerlerin sektör veya iş alanı ortalamasına göre değerlendirilmesi gerekir.
Yani, 10 F/K değeri bir sektördeki şirket için yüksek iken bir diğer sektördeki şirket için ortalama bir değer olabilir. Yine aynı şekilde, 10 F/K değeri bir sektörün içerisindeki iki ayrı iş alanı için de farklı anlamlara gelebilir.
İki örnek*;
- Havayolu sektörünün F/K değeri ortalama 25,14 iken alkolsüz içecek sektörünün F/K’sı ortalama 211,71’dir.
- Yazılım sektöründe yer alan iki iş kolundan, sistem ve uygulama yazılımı şirketleri için ortalama F/K değeri 446,03 iken internet yazılımı şirketleri için bu değer 29,17’dir.
📉 Kimi zaman bazı hisselerde negatif F/K değeri de karşımıza çıkabilir. Bu da ilgili şirketin hisse başına zarar açıkladığı anlamına gelmektedir. Negatif F/K değerine rağmen bir şirketin hisselerinin yükseliyor olması, o şirketin gelecekteki beklentisinin yüksek olduğu anlamına da gelebilir.
Demiştik ya, borsa biraz da uzun vadeli oyun planı kurmaktır diye… Yatırımcılar, yalnızca bir hisse senedinin piyasa değerini belirlemek için değil, aynı zamanda gelecekteki kazanç artışını belirlemek için de F/K oranını kullanır.
Örneğin, kazançların artması bekleniyorsa yatırımcılar bunun sonucunda şirketin temettülerini artırmasını bekleyebilir. Daha yüksek kazanç ve artan temettüler, daha yüksek bir hisse senedi fiyatına sebep olabilir.
F/K oranı sadece hisse senetlerinin ne kadar ucuz veya pahalı olduklarını ölçmek için kullanılmaz.
Aynı zamanda temettü gibi sabit veya değişken getirilerin, kendilerine yapılan yatırım miktarını kaç sene içerisinde yatırımcısına tamamen geri ödeyeceğini de gösterir.
- Örnek olarak, yıllık %5 sabit temettü ödemesine sahip bir hisse senedinin (hisse fiyatındaki değişim hariç) temettü ödemesinin F/K oranı 20’dir.
- Çünkü her sene yapacağı %5’lik bir ödeme ile 20 sene içerisinde yatırımcısı, sadece bu temettü ödemeleri ile yatırdığı paranın tamamını geri almış olur. (Eğer bileşik temettü metodu uygulanırsa, yani kazanılan temettü ile tekrardan hisse senedine yatırım yapılırsa, temettünün F/K oranı azalacaktır.)
📲 Yatırım dünyasının belki de en popüler harflerini öğrendiğimize göre, sana son bir tüyo daha verelim: İlgilendiğin şirketin F/K oranına en kolay nereden ulaşırsın?
- Bist Times uygulamasına gir.
- F/K değerine bakmak istediğin hissenin sayfasına gel.
- İstatistikler tablosunun sol alt kısmında bulunan “F/K” oranı, bu değeri göstermektedir.
